Niezbędnik podróżnika

Dobre rady przed wyjazdem (konsultacja: dr n. med. Piotr Kajfasz)

• Zapytaj swojego lekarza o niezbędną profilaktykę przed wyjazdem (badania i szczepienia). Nigdy nie jest za późno na konsultacje z lekarzem i podjęcie niezbędnych środków ostrożności.
• Zawsze podróżuj z podręczną apteczką, która będzie zawierać niezbędne leki i środki opatrunkowe.
• Zadbaj o higienę i dietę. Zanieczyszczone produkty spożywcze i woda są częstym źródłem zakażenia wirusowym zapaleniem wątroby typu A¹. Zawsze myj i susz ręce przed posiłkiem. Pij wyłącznie butelkowaną lub przegotowaną wodę. Unikaj kostek lodu. Myj w gorącej, bieżącej wodzie i obieraj wszystkie owoce i warzywa. Chroń jedzenie przed owadami. Unikaj niegotowanego mięsa oraz skorupiaków².
• Uważaj na owady, na przykład na komary, które mogą przenosić szereg chorób (np. malarię, żółtą gorączkę). Stosuj preparaty odstraszające owady².
• Korzystaj ze słońca z umiarem. Unikaj przebywania na słońcu, gdy jego oddziaływanie jest najsilniejsze. Stosuj kremy ochronne.
• Unikaj przypadkowych kontaktów seksualnych, które mogą być przyczyną zakażeń wirusem WZW typu B³ czy HIV⁴.
• Po powrocie skontaktuj się z lekarzem. Jeśli po powrocie twoje samopoczucie nie będzie najlepsze, bezzwłocznie udaj się do lekarza i zasięgnij jego porady.

Potencjalne choroby

Wirusowe zapalenie wątroby typu A

stanowi prawie 60% wszystkich przypadków wirusowego zapalenia wątroby na świecie⁵. Szacuje się, że nawet do 10 mln osób rocznie ulega zakażeniu⁶, z czego około 20% wymaga leczenia w szpitalu⁵. Chociaż przypadki ciężkiego przebiegu choroby zdarzają się rzadko, to jednak odznaczają się wysoką śmiertelnością⁷.

Przed WZW A można się chronić za pomocą szczepień. Wystarczy przyjąć dwie dawki szczepionki lub trzy dawki szczepionki skojarzonej i wtedy zyskać jednocześnie ochronę przed WZW typu A i WZW typu B¹.

Źródło: http://gamapserver.who.int/mapLibrary/Files/Maps/Global_HepA_ITHRiskMap.png

Wirusowe zapalenie wątroby typu B

zakażenie następuje przez krew i płyny ustrojowe, m.in. podczas kontaktów seksualnych lub w wyniku zabiegów medycznych wykonanych nieprawidłowo wysterylizowanym sprzętem^3,8. Choroby można uniknąć dzięki szczepieniu⁸. Pełną ochronę dają trzy dawki szczepionki przeciwko WZW typu B lub szczepionki skojarzonej, która chroni zarówno przeciwko WZW typu B oraz WZW typu A³.

Źródło: http://gamapserver.who.int/mapLibrary/Files/Maps/Global_HepB_ITHRiskMap.png

Wirusowe zapalenie wątroby typu C

określane jest często mianem cichej epidemii. Większość osób nie wie, że są zakażone i nie odczuwa poważniejszych dolegliwości. Źródłem zakażeń może być przetaczana krew, wykonywany zastrzyk, czy zabieg stomatologiczny. Możliwe jest też zakażenie
u fryzjera i kosmetyczki. Dotychczas nie opracowano szczepionki chroniącej przed tym typem wirusa⁹.

Zakażenie HIV (AIDS)

wirus niedoboru immunologicznego atakuje układ immunologiczny, który chroni organizm przed różnymi zakażeniami. Najczęściej jest on przenoszony drogą płciową, a także poprzez krew i wydzieliny⁴.

Malaria (zimnica)

choroba, potencjalnie śmiertelna, przenoszona przez komary. Występuje w ponad 100 krajach, które co roku odwiedza ponad 125 mln. turystów. Rocznie umiera na nią ponad 1 mln osób¹⁰. Według szacunków WHO (Światowej Organizacji Zdrowia), każdego dnia malaria powoduje śmierć blisko 3 tys. dzieci, co oznacza, że z powodu malarii co 30 sekund umiera jedno dziecko!¹¹. Nie istnieje jeszcze szczepionka chroniąca przed tą chorobą, ale dostępne są leki w tabletkach, które przyjmuje się profilaktycznie przed, w trakcie wyjazdu i przez określony okres po powrocie z krajów o zwiększonym ryzyku zachorowalności (mapka poniżej)¹²

Tężec

choroba występująca na całym świecie. Dawka przypominająca chroni przez blisko 10 lat. Do ewentualnego zakażenia dochodzi w wyniku naruszenia ciągłości skóry¹³. Obecnie są w Polsce dostępne szczepionki skojarzone przeciw: tężcowi i błonicy, tężcowi, błonicy i krztuścowi oraz tężcowi, błonicy, krztuścowi i polio.

Krztusiec

Choroba bakteryjna dróg oddechowych. Występuje na całym świecie, głównie w krajach rozwijających się. Może powodować ciężki i długotrwający (nawet wiele tygodni) kaszel. Choroba jest bardzo niebezpieczna dla nieuodpornionych niemowląt i małych dzieci.

Przeciwko krztuścowi można się uodpornić poprzez szczepienie²⁹.

Ameboza

występuje na całym świecie. Zakażenie amebą następuje w wyniku połknięcia cyst pierwotniaka, które przedostają się wraz z pokarmem do żołądka. Niekiedy choroba może umiejscowić się w płucach, wątrobie albo w mózgu w postaci ropni amebowych,¹⁴ lub przebiegać w postaci ciężkiej, często krwawej biegunki.

Cholera

to zakaźna choroba bakteryjna. Zakazić się można drogą pokarmową, np. poprzez skażoną wodę. Choroba ta może być śmiertelna, mimo prowadzonego leczenia. Często występuje w postaci epidemii, zwłaszcza w Ameryce Południowej, Bangladeszu i Indiach. Obecnie epidemia cholery obserwowana jest na terenie Haiti. W Europie cholera występuje rzadko
i z reguły jest przywożona z krajów tropikalnych¹⁵.

Dur brzuszny

choroba wywołująca wysoką gorączkę, brak łaknienia, wysypkę. Może prowadzić do perforacji jelita i być śmiertelna¹⁶. Pojedyncze szczepienie zapewnia odporność na 3-5 lat¹⁷.

Polio

wirus wywołuje zapalenie rdzeniowych rogów przednich rdzenia kręgowego. Polio zwane jest także chorobą Heinego – Medina¹⁸. Zakażenie przenosi się najczęściej drogą pokarmową. Najskuteczniejszą metodą zapobiegania poliomyelitis jest szczepienie. Przed podróżą w rejony zagrożone, należy przyjąć dawkę przypominającą¹⁹. Na rynku jest już dostępna szczepionka, która chroni nie tylko przed polio, ale zabezpiecza jednocześnie przed błonicą, tężcem i krztuścem.

Żółta gorączka (żółta febra)

przenoszona przez niektóre gatunki komarów w strefie tropikalnej. Szczepionkę, zabezpieczającą przed zachorowaniem, przyjmuje się co 10 lat, pełną ochronę zyskuje się już po 10 dniach od szczepienia²⁰.

Denga (gorączka krwotoczna)

ostra wirusowa choroba przenoszona przez komary, występująca w krajach tropikalnych
i subtropikalnych²¹.

Kleszczowe zapalenie opon mózgowych

ostra wirusowa choroba przenoszona przez kleszcze²². Szczepienia przeciwko chorobie zalecane są przez Ministerstwo Zdrowia. Zaszczepić się powinny szczególnie osoby wyjeżdżające w tereny leśne (np. na Mazury)²³.

Źródła zakażenia

Woda i żywność:

• wzw typu A
• dur brzuszny
• polio
• ameba (ameboza)
• cholera

Owady:

• malaria
• żółta gorączka (żółta febra)

• denga (gorączka krwotoczna)
• kleszczowe zapalenie opon mózgowych

• japońskie zapalenie mózgu                                                  
  

Kontakty seksualne, Urazy lub/i kontakty z zakażoną krwią:

• wzw typu B
• wzw typu C
• HIV
• kiła
• tężec

Rodzaje szczepień

Pamiętaj, że szczepienie to optymalny sposób zapobiegania chorobom²⁴. W zależności od tego dokąd się wybierasz lekarz może zalecić wykonanie kilku szczepień. Szczepienia te chronią przed niektórymi powszechnie występującymi i potencjalnie bardzo groźnymi chorobami²⁴. Niektóre kraje nie zezwalają na wjazd osób, które nie poddały się szczepieniom obowiązkowym²⁰.

•  Szczepienia obowiązkowe

Szczepionki przeciwko żółtej febrze (żółtej gorączce) są obecnie obowiązkowe dla osób przyjeżdżających z kraju występowania choroby przy wjeździe do większości krajów Afryki tropikalnej i Ameryki Południowej. Świadectwo szczepienia jest ważne przez 10 lat. Odporność uzyskuje się po 10 dniach od szczepienia²⁰.

•   Szczepienia zalecane

Wirusowe zapalenie wątroby jest najczęstszą chorobą, notowaną wśród podróżujących, przed którą można się skutecznie zabezpieczyć²⁵.

Aby uzyskać pełną ochronę przed WZW typu A oraz WZW typu B, zgodnie ze schematem podstawowym, podaje się trzy dawki szczepionki skojarzonej – druga przypada po miesiącu od pierwszego podania, a trzecia po 6 miesiącach od pierwszej dawki. Częściową odporność uzyskujemy już po 4 tygodniach od przyjęcia pierwszej dawki²⁶. Nigdy zatem nie jest za późno, aby ochronić się na długie lata i cieszyć się bezpiecznym wyjazdem na urlop.

Dla podróżników i osób, które zbyt późno pomyślały o profilaktyce istnieje cykl szczepień według schematu przyspieszonego. Druga dawka szczepionki podawana jest po 7 dniach od przyjęcia pierwszej, a trzecia po 21 dniach. Dawkę uzupełniającą podaje się po 12 miesiącach od pierwszej dawki²⁶.

Pamiętajmy także, że wszyscy już zaszczepieni przeciwko żółtaczce wszczepiennej (WZW typu B) powinni zaszczepić się przeciwko żółtaczce pokarmowej (WZW typu A) – należy przyjąć dwie dawki szczepionki, przy czym drugą przyjmujemy w odstępie 6-12 miesięcyod pierwszej dawki¹.

Również zaszczepieni tylko przeciwko WZW typu A przed wyjazdem powinni zaszczepić się przeciwko WZW typu B – dwie dawki przyjmujemy w odstępie miesiąca przed wyjazdem, a trzecią po 6 miesiącach od pierwszej dawki już po powrocie z urlopu.

Należy także pamiętać o szczepionce przeciw tężcowi, która uodparnia na 10 lat¹³. Przeciwko tężcowi można zabezpieczyć się stosując różne szczepionki.

Obecnie są w Polsce dostępne szczepionki skojarzone przeciw: tężcowi i błonicy, tężcowi, błonicy i krztuścowi oraz tężcowi, błonicy, krztuścowi i polio.

Uodpornienie na zakażenie pałeczką duru brzusznego jest wskazane dla osób wyjeżdżających na dłużej w wiejskie regiony tropikalne¹⁶.

Szczepionka przeciwko kleszczowemu zapaleniu opon mózgowych chroni na 3 lata²⁷, należy o niej szczególnie pamiętać wyjeżdżając do krajów Europy Środkowej i Wschodniej, Austrii, Czech, Słowacji i południowych Niemiec.

Pamiętajmy, że do przeprowadzenia szczepień konieczne jest kwalifikujące badanie lekarskie²⁸.

Przeciwwskazania

Osoby z chorobami infekcyjnymi, przebiegającymi z wysoką gorączką oraz uczulone na jakikolwiek składnik szczepionki, powinny unikać przyjmowania szczepionek²⁸. Należy pamiętać, że młodsi turyści, którzy byli szczepieni w dzieciństwie mogą być uodpornieni i nie muszą przyjmować kolejnych dawek szczepionek. Szczególnie dotyczy to tężca, błonicy i polio. Osoby uczulone na kurze białko nie powinny otrzymywać szczepionki przeciwko grypie, żółtej febrze²⁹.

Informacje o malarii i jej profilaktyce znaleźć można na stronach www.cimp.pl, www.malaria.com.pl.

Referencje:

1. ‘Hepatitis, Viral, Type A’ in: Prevention of Specific Infectious Diseases, chap. 4; CDC, Health Information for International Travel 2008; Mosby Elsevier

2. Pre- and Post-travel General Health Recommendations, chap. 2; CDC, Health Information for International Travel 2008; Mosby Elsevier

3. Juszczyk J. Wirusowe zapalenia wątroby.w:Choroby Zakaźne I pasożytnicze. Wyd.Lek.PZWL,Warszawa,2010.

4. ‘HIV Infection and Acquired Immunodeficiency Syndrome (AIDS)’ in: Prevention of Specific Infectious Diseases, chap. 4; CDC, Health Information for International Travel 2008; Mosby Elsevier

5. Duszczyk E. Przew Lek 2001;4(3): 64-67

6. Ślusarczyk J. Vaccine 2000;18:s.4-s.5

7. WHO, Hepatitis A Vaccines; WER; No. 5, 2000;75:38-44

8. Magdzik W. Wirusowe zapalenie wątroby typu B w Polsce do 2002 roku. Warszawa, 2003

9. ‘Hepatitis, Viral, Type C’ in: Prevention of Specific Infectious Diseases, chap. 4; CDC, Health Information for International Travel 2008; Mosby Elsevier

10. WHO, International travel medicine and health; chap. 7; 2008

11. WHO, The Africa Malaria Report; dostępne na http://www.who.int/mediacentre/news/releases/2003/pr33/en/print.html

12. Kotłowski A. ‘Malaria’ w:Choroby zakaźne I pasożytnicze.Wyd.Lek.PZWL,Warszawa,2010.

13. ‘Tężec’ w: Magdzik W i wsp. ‘Choroby zakaźne i pasożytnicze – epidemiologia i profilaktyka.’, VI ed.; alfa-medica press, Bielsko-Biała, 2007

14. Amebiasis, Fact Sheet. CDC, Parasitic Disease Information, dostępne na: http://www.cdc.gov/ncidod/dpd/parasites/Amebiasis/factsht_Amebiasis.htm

15. ‘Cholera’ w: Choroby zakaźne i pasożytnicze.Dziubek Z.Wyd.Lek.PZWL ,Warszawa 2010.

16. ‘Dur brzuszny’ w: Choroby zakaźne i pasożytnicze. M.Olszyńska-Krowińska, Wyd. Lek. PZWL 2010.

17. ‘Dur brzuszny’ w: Magdzik W i wsp. ‘Choroby zakaźne i pasożytnicze – epidemiologia i profilaktyka.’, wyd.VI; alfa-medica press, Bielsko-Biała, 2007

18. ‘Porażenie dziecięce nagminne’ w: Magdzik W. i wsp. ‘Choroby zakaźne i pasożytnicze – epidemiologia i profilaktyka.’, wyd.VI .; alfa-medica press, Bielsko-Biała, 2007

19. ‘Szczepienie przeciwko poliomyelitis’ In: Wysoki J, Czajka H. ‘Szczepienia w pytaniach i odpowiedziach.’, wyd. I, Help Med, Kraków 2007

20. ‘Yellow Fever’ in: Prevention of Specific Infectious Diseases, chap. 4; CDC, Health Information for International Travel 2008; Mosby Elsevier

21. ‘Dengue Fever’ in: Prevention of Specific Infectious Diseases, chap. 4; CDC, Health Information for International Travel 2008; Mosby Elsevier

22.Garlicki A. ‘Zapalenia ośrodkowego układu nerwowego ‘ w:Choroby zakaźne i pasożytnicze  Wyd.Lek.PZWL,Warszawa, 2010.

23. Główny Inspektorat Sanitarny, Program Szczepień Ochronnych 2008.

24. WHO, Health topics: Immunization, dostępne na: http://www.who.int/topics/immunization/about/en/index.html

25. Khuroo MS. Int J Antimicrob Agents 2003;21(2):143-52 

26. Charakterystyka Produktu Leczniczego (SmPC) Twinrix; GlaxoSmithKline

27. ‘Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu’ In: Wysoki J, Czajka H. ‘Szczepienia w pytaniach i odpowiedziach.’, wyd. I, Help Med, Kraków 2007

28. General Recommendation on Immunization; MMWR 2002, Vol. 51, No. RR-2

29. WHO, International travel and medicine, chap. 6, 2008

Jan Zdrowotny

Jan Zdrowotny, jest naszym specjalistą od różnych informacji medycznych, jest postacią wybitną w swojej dziedzinie. Jego głęboka wiedza i doświadczenie w medycynie czynią go cenionym ekspertem, zarówno wśród pacjentów, jak i kolegów z branży. Zdrowotny jest znany z umiejętności przekazywania skomplikowanych informacji medycznych w sposób zrozumiały dla szerokiej publiczności, co przyczynia się do lepszego zrozumienia i świadomości zdrowotnej w społeczeństwie. Jego praca ma istotny wpływ na poprawę jakości opieki zdrowotnej oraz edukację pacjentów w zakresie różnych zagadnień medycznych.